Srpska pravoslavna crkva (SPC), kao jedna od najmoćnijih i najuticajnijih institucija u Srbiji, sve češće se nalazi na udaru kritika zbog svog stava prema političkim vlastima, koje se optužuju za ozbiljne moralne i društvene propuste. Mnogi vernici, kao i kritičari crkve, smatraju da SPC u poslednjim decenijama pokazuje zabrinjavajući trend u kojem se stavlja u funkciju vlasti, zaboravljajući svoju duhovnu odgovornost prema narodu i veri. U tom kontekstu, postavlja se pitanje – da li crkva još uvek služi veri i moralnim principima, ili je postala instrument političke moći, koja po svaku cenu podržava one na vlasti, često zanemarujući sudbinu običnog čoveka?
Piše: Bojan Jovanović
Jedna od ključnih tačaka u ovoj kritici odnosi se na nedostatak javne osude vlasti, koja je optužena za legalizaciju korupcije, zlostavljanje, pa čak i pedofiliju. Iako su ovi problemi među najtežim moralnim i društvenim pitanjima u Srbiji, SPC, umesto da prepozna opasnosti koje prete narodu, često se stavlja na stranu vlasti, pružajući joj, uslovno rečeno, „moralnu podršku“. U ovom kontekstu, postavlja se ozbiljno pitanje: Da li crkva, koja bi trebalo da bude moralni čuvar naroda, zaista brine o sudbini svojih vernika, ili je postala saglasna sa vlastima, ignorisajući ozbiljnu odgovornost koju nosi?
Patrijarh SPC, kao vrhovni predstavnik crkve, takođe je često na meti kritika zbog svog stava prema vlastima. Naime, njegov odnos prema političkim liderima postavlja ozbiljna pitanja u vezi sa moralnim integritetom crkve. Sa prozora svoje luksuzne vile u Dedinju, patrijarh nije samo bio nemoralno nedodirljiv prema širem društvenom kontekstu, već je i kritikovao studente i aktiviste koji se protive vlastima, dok istovremeno pravi kompromise sa političkim elitama koje su direktno odgovorne za mnoge od nesreća koje pogađaju Srbiju. Bez obzira na to koliko su svi ostali delovi društva pogođeni krizama, crkveni vrh kao da živi u svom svetu, gde se ćuti o ključnim pitanjima i opravdava novčane donacije koje SPC dobija od države.
Ovaj odnos crkve i vlasti postavlja ozbiljna pitanja o etici, odgovornosti i vernosti crkve svojim temeljnim principima. Kroz prizmu sve većih privilegija koje crkva uživa zahvaljujući državnim donacijama, postavlja se sumnja da su vođe crkve prestale da brinu o moralnim vrednostima, prepuštajući se političkim interesima. Na ovaj način crkva ne samo da zanemaruje bol svoje zajednice, već i aktivno podržava i opravdava vlast koja je odgovorna za mnoge društvene nepravde, uključujući i za zlostavljanje, pljačku resursa i smanjenje prava onih najslabijih i najugroženijih.
No, pitanje koje se nameće ovim ljudima u crkvenim haljama, kao i onima koji ih podržavaju, jeste – da li je moguće opravdati ove postupke i dalje se smatrati istinskim zaštitnicima i braniteljima pravde? Možemo li verovati instituciji koja, umesto da kritikuje društvenu nepravdu, postaje njen saučesnik? U ovom trenutku, kada se narod suočava sa sve dubljim društvenim problemima, od siromaštva do političkih manipulacija, od nesreća izazvanih lošim upravljanjem do moralnih i zakonskih propusta, ljudi traže istinu. I traže odgovor na pitanje – može li crkva, koja se zaklinje na vernost Boga i narodu, da opravda svoju šutnju pred nepravdom?
U isto vreme, mnogi vernici se suočavaju sa dubokom dilemom: Kako da veruju u instituciju koja je sve više okrenuta političkim moćnicima, a sve manje veri i ljudskoj patnji? U vreme kada je svaki korak crkve pod povećalom, pitanje moralnosti njenih lidera postaje pitanje opstanka crkve kao duhovne sile u društvu.
Na kraju, Srpska pravoslavna crkva treba da se seti svoje prave misije: da bude svetionik istine i pravde, a ne politički instrument. Treba da prestane da skriva istinu i bude odgovorna prema svom narodu, jer samo tada može ponovo povratiti poverenje onih koji su je smatrali duhovnim vođom. Ako SPC i dalje bude nastavila sa podrškom vlastima koje su odgovorne za brojne nepravde, izgubiće i poslednje tragove moralne kredibilnosti i postati samo još jedna institucija koja služi interesima onih na vlasti, a ne vernicima i istinskim vrednostima koje bi trebalo da zastupa.
